Advigosol - znaczenie preparatów mineralno-ziołowych a gospodarka wodno-elektrolitowa zwierząt
Ciepłota ciała zwierząt jest wypadkową procesu wytwarzania ciepła w ustroju oraz jego oddawania do otoczenia. Utrata ciepła zachodzi przez powłoki skórne oraz drogi oddechowe. W skórze znajdują sie naczynia krwionośne, które mają zdolność zwężania się i rozszerzania, przez co wpływają na regulację cieplną organizmu. Oddawanie ciepła z ustroju określane jest jako regulacja fi zyczna. Zachodzi przez parowanie, promieniowanie, konwekcję (unoszenie) oraz kondukcję (przewodzenie). Unoszenie ciepła powodowane jest przez różnicę temperatur powietrza i jego ruch, dlatego tak ważne jest właściwe wentylowanie pomieszczeń inwentarskich. Wypromieniowanie zależy od obecności w otoczeniu zimniejszych przedmiotów. Parowanie uwarunkowane jest niższą wilgotnością otoczenia. Powietrze o dużej zawartości pary wodnej jest mniej przenikliwe dla promieni podczerwonych aniżeli powietrze suche.
Zbyt duża wilgotność powietrza w obiekcie utrudnia oddawanie ciepła przez organizm zwierząt, powoduje możliwość rozwoju patogenów niebezpiecznych dla zdrowia drobiu. Utrata ciepła przez przewodzenie występuje, gdy ustrój zwierzęcy styka się z zimnym powietrzem, pije wodę o niższej temperaturze niż ciepłota ciała, bądź wdycha chłodniejsze powietrze. Dobra wentylacja
sprzyja sprawności procesów termoregulacyjnych. Przegrzanie organizmu – hipertermia zachodzi w przypadkach zmniejszonego i utrudnionego oddawania ciepła, a także wzmożonego jego wytwarzania. Najczęściej hipertermia ma miejsce, gdy zwierzęta przebywają w pomieszczeniach przegrzanych i jednocześnie zbyt wilgotnych. Podczas hipertermii zachodzi znaczne przyspieszenie
metabolizmu (przemiany materii) przy jednoczesnej utracie wody. U zwierząt obserwuje się wzrost ciepłoty ciała występujący na skutek obniżenia zawartości wody we krwi oraz zatrucia organizmu metabolitami powstającymi w efekcie zaburzeń w gospodarce wodno-elektrolitowej.
Mechanizmy związane z gospodarką wodną organizmu zwierząt
Mechanizmy termoregulacji u ptaków i u ssaków są podobne,
a różnice wynikają z odmienności okrywy skóry oraz braku
gruczołów potowych. Ptaki mogą obniżyć swoją temperaturę
ciała głównie na drodze parowania poprzez zwiększenie ilości
oddechów. W wyższej temperaturze otoczenia występuje u ptaków tzw. ziajanie cieplne, objawiające się przyspieszeniem procesów
oddechowych oraz przekrwieniem błon śluzowych przełyku.
Utrata ciepła jest również regulowana układem naczynioruchowym
oraz mięśniami unoszącymi pióra. Przy wysokiej temperaturze
naczynia krwionośne ulegają rozszerzeniu, co ułatwia oddawanie
energii cieplnej.
Niebezpiecznym stanem fi zjologicznym jest odwodnienie.
W trakcie upałów, przy nieprawidłowej wentylacji pomieszczeń
oraz hipertermii utrata dużej ilości wody powoduje spadek stężenia
składników mineralnych. Następstwem odwodnienia organizmu
jest spadek zasobu zasad, przez co rozwija sie kwasica. Nasilone
oddychanie typu Kussmaula, które dąży do wyrównania kwasicy
krwi przez wzmożone wydzielanie dwutlenku węgla, prowadzi
w rezultacie do pogorszenia gospodarki wodnej wskutek dalszej
utraty dużej ilości pary wodnej z wydychanym powietrzem.
Wydalanie wody przez nerki znacznie maleje lub ustaje, co może
powodować podrażnienie nerek i wytrącanie się moczanów w drogach
moczowych, występowanie w moczu krwinek czerwonych,
wałeczków i białka, a niekiedy nawet cukru. Niedrożność dróg
moczowych oraz stan zapalny kłębuszków i miedniczek nerkowych
powoduje uszkodzenie aparatu wydalniczego, który jest wyrazem
ogólnego uszkodzenia przepuszczalności nabłonków i błon komórkowych.
Następstwem tego jest zatrzymanie ciał azotowych
i innych produktów przemiany materii, zwłaszcza kwaśnych, co
pogarsza stan kwasicy. U zwierząt pojawiają się skurcze mięśni
nóg, drżenie lub drgawki, stany śpiączki, zagęszczenie krwi
i skłonność do zatorów. Następuje gwałtowny spadek masy ciała.
W przypadkach długotrwałego odwodnienia poziom chlorków
spada i łącznie z innymi objawami zubożenia organizmu w wodę
daje obraz mocznicy hipochloremicznej.
W następstwie przytoczonych zmian występuje ze strony
układu krążenia obraz niewydolności naczyniowej. Zaburzenia
wodno-elektrolitowe obejmują zespoły odwodnieniowe,
prowadzące do zaburzeń przemiany potasowej, wapniowej,
fosforanowej, kwasicę oddechową, zasadowicę oddechową,
kwasicę metaboliczną i zasadowicę metaboliczną.
W nowoczesnej produkcji drobiarskiej zaburzenia wodnoelektrolityczne
stanowią jeden z najważniejszych problemów
podczas stresu termicznego i wpływają na efekty produkcyjne
na fermach drobiu.
Zespoły odwodnieniowe to zaburzenia wywołane utratą płynów
ustrojowych. Mogą być spowodowane utratą wody lub elektrolitów,
dlatego w praktyce klinicznej wyróżnia się odwodnienie hipertoniczne,
hipotoniczne i izotoniczne.
Odwodnienie hipertoniczne występuje wtedy, gdy straty wody
przewyższają utratę elektrolitów. Wzrost osmolarności płynu
pozakomórkowego jest przyczyną wyrównawczego przesunięcia
wody z wnętrza komórek. Przyczyną jest brak lub upośledzenie
fi zjologicznego odruchu pragnienia, niewystarczająca podaż
wody przy jednocześnie podawanej paszy wysokobiałkowej,
poliuria, moczówka, wysoka temperatura otoczenia oraz infekcje
z objawami gorączki.
Odwodnienie hipotoniczne jest wynikiem większej utraty
chlorku sodu niż wody. Hipoosmolarność płynu pozakomórkowego
wymusza przechodzenie wody do wnętrza komórek. Następuje
zmniejszenie objętości płynu pozakomórkowego przy jednoczesnym
nadmiernym uwodnieniu komórek. Do najczęstszych przyczyn tego
rodzaju odwodnienia należą zespoły utraty elektrolitów spotykane
w poliurii związanej z niewydolnością nerek, w niewydolności
nadnerczy, biegunki czy niedoborach soli w paszy.
Odwodnienie izotoniczne rozwija się, gdy utrata elektrolitów
i wody zachodzi w proporcjach spotykanych w płynie pozakomórkowym.
Z tego względu, że nie występują zmiany w osmolarności
płynu pozakomórkowego, nie można stwierdzić procesu wyrównawczego
przemieszczania się wody. Zmniejszeniu ulega objętość
płynu pozakomórkowego. Na skutek dodatkowych strat wody
poprzez płuca, skórę i nerki odwodnienie izotoniczne przechodzi
w hipertoniczne lub w razie podania płynów niskoelektrolitowych
– w odwodnienie hipotoniczne. Główną przyczyną odwodnienia
izotonicznego są straty płynów z przewodu pokarmowego, np. biegunki.
Podobnie jak w przypadku odwodnienia hipotonicznego na
czoło wysuwają się objawy krążeniowe. Gdy odwodnienie rozwija
się stopniowo zwierzęta stają się słabe, mało ruchliwe, wykazują
zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów, tracą orientację,
cierpią na bolesne skurcze mięśni i są zobojętniałe na otoczenie.
Stwierdzić też można przyspieszenie czynności serca i obniżenie
ciśnienia tętniczego.
Kwasica oddechowa rozwija się wskutek upośledzonego
wydalania dwutlenku węgla przez płuca, co powoduje wzrost
stężenia H2CO3 w płynie pozakomórkowym i obniżenie pH (wzrost
kwasowości) krwi. Kwasicę oddechową wywołują zaburzenia
funkcji ośrodka oddechowego i choroby układu oddechowego
zakłócające wymianę gazową, np. przewlekłe infekcje i stany
zapalne płuc. Wzrost stężenia H+ w płynach pozakomórkowych
powoduje przesunięcie ich do wnętrza komórek w zamian za jony
K+. Efektem tego jest podwyższenie poziomu jonów potasowych
w surowicy krwi i limfy.
Kwasica metaboliczna powstaje w następstwie wzrostu stężenia
jonów wodorowych H+ w płynach ustrojowych z powodu zwiększonej
podaży z zewnątrz (zakwaszacze) lub endogennego ich powstawania.
W czasie upałów nie jest wskazane permanentne stosowanie
zakwaszaczy do wody. Konieczny jest umiar w tym względzie i rozwaga
oraz ciągła obserwacja kondycji zwierząt. Obniżenie pH
płynu pozakomórkowego pobudza ośrodek oddechowy, co zwiększa
eliminację dwutlenku węgla z ustroju. Wysoka temperatura
otoczenia, słaba wentylacja pomieszczeń oraz nadmiar kwasów w
paszach i wodzie prowadzą do ziajania, przyspieszonej wentylacji
płuc, wzmożonego wydalania CO2 i wody w postaci pary wodnej.
Kwasica metaboliczna jest spowodowana niewydolnością nerek
oraz zwiększonym katabolizmem tkankowym. Kwasica mleczanowa
spowodowana jest zaburzeniami utleniania kwasu mlekowego
w stanach hipoksji, ketokwasicą, przedawkowaniem glikolu
(np. u przeżuwaczy), salicylanów lub zatruciem chlorkiem
amonowym. Niewskazane jest więc podawanie salicylanów
w czasie upałów w celu zapobiegania wytrącania się kryształów
w drogach moczowych i zmniejszenia ryzyka zawałów czy zatorów.
Z jednej strony salicylany zmniejszą liczbę upadków spowodowaną
zagęszczeniem krwi i zatorami, z drugiej jednak strony mogą
spowodować krwawienia tkankowe i w razie rozpoczynającej się
kwasicy spotęgują ją pogarszając stan zwierząt.
Zasadowica metaboliczna rozwija się w wyniku utraty jonów
wodorowych względnie nadmiernego wzrostu stężenia jonów
dwuwęglanowych w płynie pozakomórkowym. Wzrost pH płynu
pozakomórkowego powoduje zmniejszenie pobudliwości ośrodka
oddechowego, zwolnienie i spłycenie oddechów z następowym
zmniejszeniem wydalania CO2. Z drugiej strony dochodzi do
zmniejszenia nerkowego wydalania jonów H+, zwiększonego
wydalania z moczem jonów HCO3 – i K+ oraz wzrostu wchłaniania zwrotnego jonów Cl-. Zasadowica oddechowa jest wywołana nadmierną
eliminacją dwutlenku węgla przez płuca oraz zmniejszeniem
stężenia H2CO3 w płynie pozakomórkowym. Przesunięciu jonów
H+ do płynu pozakomórkowego towarzyszy przejście jonów K+ do
komórek. Rezultatem tego jest hipokaliemia. Nerki zmniejszają
sekrecję jonów H+, obniżają wydalanie Cl-, ale zwiększają wydalanie
jonów HCO3- i K+ z moczem. Zasadowica oddechowa jest
spowodowana stresem emocjonalnym, stanami zapalnymi płuc
wywołującymi hiperwentylację.
adiVigoSOL® PF wielokierunkowe rozwiązanie
W profi laktyce i leczeniu zaburzeń gospodarki wodno-elektrolitowej
oraz kwasowo-zasadowej duże znaczenie mają preparaty
zawierające roztwory soli mineralnych oraz wyciągi i soki roślinne.
Takie skojarzenie składników jest celowe i sensowne. Soki
i wyciągi ziołowe zawierają biopierwiastki w naturalnych układach
chemicznych i kompleksach. Cechuje je wysoka bioprzyswajalność.
Dodatkowe fi toskładniki, np. fl awonoidy, antocyjany, karotenoidy,
chlorofi le, cukry, alkohole cukrowe, aminokwasy, kwasy organiczne,
witaminy uzupełniają aktywność elektrolitów i wspomagają procesy
przywracające homeostazę, czyli równowagę wewnątrzustrojową
oraz procesy rekompensacji biochemicznej. Jednym z takich preparatów
mineralno-ziołowych jest adiVigoSOL® PF.
adiVigoSOL® PF jest preparatem złożonym o działaniu wielokierunkowym.
Podobnie jak inne produkty fi rmy AdiFeed,
adiVigoSOL® PF będąc zestawem wyciągów roślinnych jest szczególnie
przydatny w łagodzeniu stresu wywołanego zmianami
termicznymi, których konsekwencją są zaburzenia w gospodarce
wodno-elektrolitowej organizmu zwierząt. Posiada działanie wspomagające
w chorobach objawiających się zaburzeniami w prawidłowym
funkcjonowaniu układu pokarmowego usuwając skutki
zespołu zaburzonego wchłaniania, biegunek oraz odwodnienia.
Wieloskładnikowość preparatu ułatwia odzyskanie homeostazy,
która jest wewnątrzustrojowym stanem równowagi procesów
życiowych i parametrów fi zykochemicznych organizmu. Homeostaza
zapewnia zdrowotność i wysoką produkcyjność zwierząt,
natomiast utrata homeostazy zawsze wiąże się z chorobą.
Zawarte w preparacie adiVigoSOL®PF garbniki i ałun zmniejszają
obrzęk jelit, obkurczają rozszerzone naczynia krwionośne
w obrębie jelit oraz żołądka. Zapobiegają biegunkom, wysiękom
i stanom zapalnym. Witamina C, fl awonoidy i garbniki zapobiegają
nadmiernej przepuszczalności śródbłonków, stabilizują strukturę
błon komórkowych, hamują uwalnianie mediatorów stanu zapalnego
i bólu. Usuwają wolne rodniki i nadtlenki tak licznie uwalniane
w przebiegu stresu, depresji, odwodnienia i szoku termicznego.
Flawonoidy, antocyjany i fenolokwasy (np. kwas chlorogenowy)
zapobiegają zatorom i zakrzepom, a dodatkowo poprawiają krążenie
krwi. Wyciąg z lukrecji bogaty w saponiny triterpenowe działa
przeciwzapalnie, ochronnie na nabłonki przewodu pokarmowego
i dróg oddechowych, przyspiesza gojenie nadżerek i owrzodzeń,
a dodatkowo zatrzymuje w ustroju wodę i chlorek sodu poprzez
wpływ na nadnercza (działanie aldosteronowe). Wpływa również
hepatoprotekcyjnie (ochronnie na komórki wątrobowe). Zawarte
w preparacie saponiny, kwasy i olejki eteryczne nasilają diurezę oraz
oczyszczają nerki i moczowody ze złogów mineralno-organicznych
oraz mikroorganizmów. Wyciąg z dziurawca, orzecha włoskiego,
lukrecji, czarnej rzepy, pokrzywy czy krwawnika to źródło potasu,
krzemu, wapnia, fosforu, żelaza i magnezu. Dziurawiec zapobiega
depresji, natomiast krwawnik przeciwdziała nerwicom wegetatywnym.
Pokrzywa i orzech włoski oraz witamina C i żelazo pobudzają
procesy krwiotwórcze. Minerały (np. żelazo, ałun), kwasy tłuszczowe
krótkołańcuchowe (np. walerianowy, mlekowy, propionowy,
masłowy), kwas fosforowy i wyciągi roślinne (np. krwawnik,
liść orzecha włoskiego) zawarte w preparacie są inhibitorami
(czynnikiem hamującym) procesów fermentacyjnych i gnilnych w
przewodzie pokarmowym. Kwas fosforowy stanowi źródło fosforu,
niezbędnego do aktywacji procesów biochemicznych i odtworzenia
związków wysokoenergetycznych. Kwas masłowy to czynnik
wzrostowy i energetyczny dla nabłonka przewodu pokarmowego.
Pod wpływem kwasu masłowego, walerianowego, bursztynowego
i mlekowego kosmki jelitowe stają się wysokie i szybko regenerują
wszelkie mikrouszkodzenia. Tylko prawidłowy stan strukturalny
i fi zjologiczny kosmków zapewnia sprawne wchłanianie składników
pokarmowych, wody i elektrolitów. Wyciąg z zielonej herbaty,
mięty i szałwi to źródło olejków eterycznych, fenolokwasów (kwas
kawowy, rozmarynowy, ferulowy, galusowy, chlorogenowy) i alkaloidów
(purynowych) o działaniu pobudzającym do aktywności
życiowej, przywracającym prawidłową perystaltykę jelit, trawienie
i wchłanianie w przewodzie pokarmowym oraz wzmagającym
apetyt. Saponiny, kwas bursztynowy, kwas cytrynowy, jabłkowy,
kwas galusowy, kawowy, elągowy, ursolowy, olanolowy i niektóre
terpeny wiążą szkodliwe metabolity i ksenobiotyki wzmagając
procesy odtruwania i usuwania szkodliwych produktów przemiany
materii. Podłożem rozpuszczalnikowym preparatu adiVigoSOL® PF
jest roztwór Ringera. Zapobiega on kwasicy, hipowolemii (niedoborowi
wody w krwi i limfi e), hipochloremii, odwodnieniu
hipotonicznemu oraz izotonicznemu.
adiVigoSOL® PF w praktyce…
Testy i obserwacje terenowe przeprowadzone na fermach
drobiu wspólnie z lekarzami weterynarii potwierdzają w praktyce
wielokierunkowe działanie adiVigoSOL® PF. Preparat podawany
kurczętom brojlerom w okresie wysokich temperatur powodował
oprócz większego poboru wody wysoką aktywność ptaków, co
przekładało się na utrzymanie odpowiedniej konwersji paszy.
W obiektach kontrolnych pozwalających na wymianę powietrza
na poziomie do 5 m3/kg m.c./h ptaki spożywały dzienne racje
paszy poprawnie jedynie do temperatury 29,5°C. Obserwowano
wyraźnie ograniczenie spożycia paszy u brojlerów gdy temperatura
w kurniku osiągała 30°C. Powyżej 33,5°C ptaki silnie
zwiększały częstotliwość oddechów i przestawały przemieszczać
się w kurniku. Prowadziło to do jeszcze większego spadku poboru
paszy oraz zmian gospodarki kwasowo-zasadowej ustroju. Gdy
temperatura w kurniku przekraczała 35,5°C w wyniku przegrzania
drastycznie rosła śmiertelność brojlerów sięgając w ciągu dnia
5-10% populacji. W obiektach testowych gdzie podawano do picia
adiVigoSOL® PF tolerancja wysokiej temperatury była o ok. 3°C
wyższa. Kurczęta brojlery poprawnie żerowały do temperatury
33°C. W obiektach testowych, w których podawano adiVigoSOL® PF
nie odnotowano upadków nawet po przekroczeniu temperatury
35°C. Stwierdzono również znaczne ograniczenie upadków
podczas transportu do ubojni (180 km). Upadki w transporcie
w grupie kontrolnej wynosiły 70-80 sztuk, a w grupie doświadczalnej
jedynie 2-3 sztuki.
adiVigoSOL® PF podawany brojlerom kurzym i indyczym
w czasie trwania i po leczeniu chemioterapeutykami, znacząco
przyspieszał powrót do normatywnego poboru wody i wzrostu
ptaków. Leczenie było bardziej skuteczne w stadach, w których
zastosowano adiVigoSOL® PF. Obserwowano również różnice
w wyglądzie anatomo-patologicznym nerek. W grupie doświadczalnej
praktycznie nie występowała niewydolność nerek. W praktyce
zawsze przekładało się to na lepszy wynik produkcyjny.
Preparat podawano z dobrym skutkiem także gęsiom na
wybiegach, aby zapobiegać zmniejszeniu pobierania paszy przy
utrzymywaniu się wysokich temperatur.
U kur niosek stad towarowych podanie preparatu adiVigoSOL®PF
przez 6-8 dni wraz z preparatami bogatymi w aminokwasy powoduje
znaczny wzrost masy jaj i efekt utrzymuje się bardzo
długo. W prowadzonych przez 6 miesięcy testach terenowych
skutecznie podnoszono masę jaj o 5-6 g bez pogorszania pozostałych
parametrów produkcyjnych. Jest to szczególnie przydatne
w okresach nadprodukcji jaj na rynku, gdy ceny jaj o niskiej masie
są istotnie niższe.
Podsumowując…
- adiVigoSOL® PF jest preparatem wieloskładnikowym uzupełniającym
płyny ustrojowe oraz zapewniającym prawidłową
pracę wszystkich narządów, zwłaszcza nerek, wątroby
i trzustki. - adiVigoSOL® PF zwiększa spożycie wody i paszy co przekłada
się na lepsze wyniki ekonomiczne. - W tuczu kurcząt rzeźnych adiVigoSOL® PF obniża śmiertelność
i zwiększa efektywność produkcyjną. - adiVigoSOL® PF zapobiega spadkowi masy ciała ptaków
podczas transportu o ok. 1%. - W stadach kur nieśnych towarowych adiVigoSOL® PF przyczynia
się do zwiększenia masy jaj.
Wielokierunkowe wspieranie gospodarki wodno-elektrolitowej chroni ptaki przed odwodnieniem i jego skutkami.
—
Autorzy:
Dr n. biol. Henryk Różański1), dr inż. Waldemar Drymel1), lek. wet. Paweł Ciżyński2)
1)Dział Badań i Rozwoju AdiFeed Sp. z o.o.
2)Prywatna praktyka weterynaryjna
