Syndrom dużej wątroby i śledziony (BLS) - ukryta choroba kur niosek

BLS jest chorobą kur o której mało jest informacji w literaturze a która  w ostatnich latach daje się we znaki szczególnie w stadach rodzicielskich brojlerów kurzych.

Choroba powodowana jest przez  wirus typu E wirusowego zapalenia wątroby ptaków (HEV) i występuje w stadach kur niosek ale ostatnio coraz częściej w stadach rodzicielskich kur. 

Choroba ta po raz pierwszy została rozpoznana w Kanadzie w roku 1991 i od tego czasu pojawiają się doniesienia o niej w innych krajach jak USA, Australia czy w Europie.

Choroba nie pojawia się nagle, gwałtownie. Przeciwnie , obserwujemy powolny wzrost upadków w stadzie na początku niesnosci. Smiertelnosc w stadzie nie od razu jest zauważalna. W badaniu sekcyjnym z początku nie obserwujemy zmian charakterystycznych  dla BLS.  Powiększenie wątroby i śledziony początkowo jest nieznaczne i bardziej tłumaczone problemami paszowymi,  kolibakteriozą. Możliwe są również inne choroby bakteryjne prowadzące do niewydolności wątroby. Bardziej charakterystyczny początkowo jest więc  płyn krwisty w jamie brzusznej i strzępki krwi w nim pływające. 

Upadki wraz ze wzrostem produkcji niesnej robią się coraz bardziej dotkliwe .  Dla typowej obsady 10 000 ptaków w obiekcie produkcyjnym upadki dzienne rzędu 7-8 sztuk są codziennością. Taki poziom smiertelnosci utrzymuje się przez wiele tygodni. Nie koniecznie musi temu towarzyszyć słabsza produkcja niesna, chociaż odnotowywano przypadki spadku niesnosci nawet o 20%.              Dane z wylęgarni opisujące  parametry zapłodnienia i wylęgowosci nie budzą zastrzeżeń. Raczej rzadko obserwowano przypadki małych jaj, utraty pigmentu skorupki i jej kruchości. Nie obserwuje się tej choroby u kurcząt potomnych.

Etiologia

Wirus Hepatitis E (HEV) jest relatywnie (58-61%) podobny do wirusa ludzkiego   i swinskiego Hepatitis E. Jest to wirus RNA w aktualnej systematyce  przynależny do rodziny Hepeviridae , rodzaju Hepevirus. Istnieją róznice genetyczne pomiędzy różnymi izolatami wirusa ptasiego HEV pochodzącymi z różnych regionów geograficznych swiata takich jak : Australia, USA czy Europa. Należy nadmienić że ptasi wirus HEV jest izolowany również od klinicznie zdrowych kurcząt. Dlatego też sama izolacja wirusa HEV z organizmu nie przemawia za rozpoznaniem tej jednostki chorobowej jaką jest BLS.

Rozpoznanie BLS

Objawy kliniczne nie są specyficzne. Ptaki początkową niechętnie pobierają wodę paszę. Obserwujemy ogólną apatię, bladośc grzebienia i dzwonków. 

Zmiany sekcyjne towarzyszące BLS a wiec wspomniane powiększenie wątroby i śledziony oraz krwisty płyn w jamie brzusznej może bardzo sugerować tę chorobę. Wątroba może być jednoczesnie krucha, pokryta ogniskami koloru bladego lub mocno czerwonego.  Sledziona jest również powiększona i blada. Jednak nawet gdy zmiany te są aż tak charakterystyczne potrzebne jest potwierdzenie BLS badaniem labolatoryjnym. Praktycznym i szybkim testem jest ELISA – BLS, powszechnie dostępny w labolatoriach weterynaryjnych. Należy jednak pamiętać ze w niektórych regionach kraju choroba występuje endemicznie gdzie odsetek stad serododatnich może być nawet 70%. Dlatego do ostatecznego potwierdzenia choroby potrzebne jest badanie histopatologiczne.

W ostatnim czasie do rutynowej diagnostyki BLS dołączono test RT-PCR wykonany z materiału pobranego z wątroby lub kału.

BLS należy odróżnić od innych chorób wątroby o podobnych zmianach sekcyjnych a szczególnie od krwotocznego tłuszczowego zwyrodnienia wątroby (HFLS). Podobny obraz sekcyjny daje też marskość wątroby spowodowana czynnikami antyżywieniowymi.

BLS : wyraźnie powiększenie wątroby, wybroczyny pod torebką wątrobową

Leczenie i profilaktyka w przypadku BLS choroby kur niosek

Nie istnieje szczepionka przeciwko BLS choć na niektórych fermach stad rodzicielskich taka możliwość byłaby zbawienna ze względu na dotkliwość występowania tej choroby. Podejmowane są co prawda próby stworzenia autoszczepionki. W jednym z takich doniesień opisana jest immunizacja kurcząt zawiesiną rekombinowanym białkiem kapsydowym ORF2 z zastosowaniem jako adjuwantu glinu co wywołało skuteczną odporność przeciwko zakażnemu wirusowi HEV. Jak na razie jest to jedyna taka obserwacja i z pewnoscią wymaga ona dalszych badań powtórzeniowych potwierdzających skuteczność takiego zastosowania.

Profilaktyka musi się wiec ograniczyć do scisłej bioasekuracji fermy. Kluczowe jest utrzymanie stref czystych i brudnych na fermie i kontrola sprawności funkcjonowania sluz sanitarnych ustanowionych pomiędzy obiema strefami. Utrzymywanie w czystości mat dezynfekcyjnych z bieżącym uzupełnianiem srodka odkażającego (Virkon, Rapicid). Ważne jest utrzymywanie jednowiekowosci fermy gdyż szerzenie się poziome zakażenia jest udowodnione  i bardzo często stada w różnym wieku na jednej fermie,  zakażają się wzajemnie.

W ramach działań zapobiegawczych ogromna rolę należy przypisać jakości paszy stosowanej na fermie. Czynnikami predysponującymi do wystąpienia  BLS są czynniki anty żywieniowe zawarte w paszy. Szczególną rolą odgrywają tu mykotoksyny oddziaływujące negatywnie na funkcjonowanie wątroby i układu odpornościowego. Istotny więc jest dobór pasz, tylko dobrej jakości ze szczególnym uwzględnieniem jakości zbóż dodawanych do mieszanki paszowej. Ostatnie zbiory kukurydzy nie napawają optymizmem. Dopuszczalna zawartosc mykotoksyn bywa przekroczona  wielokrotnie. W ramach działań prewencyjnych konieczne jest wiec stosowanie do paszy dodatków  mających działanie neutralizujące aktywność mykotoksyn obecnych w paszach. Innym ważnym składnikiem paszy mającym wpływ na wystąpienie BLS jest tłuszcz będący składnikiem mieszanki paszowej.  Rozwojowi choroby sprzyja tłuszcz złej jakości, zjełczały a szczególnie zwierzęcy.

BLS : wielokrotne powiększona śledziona

Działania zapobiegawcze

W ramach działań prewencyjnych poprawiających sprawność wątroby zalecane jest stosowanie preparatów witaminowych i ziołowych. 

Sprawdzonym w zapobieganiu i leczeniu BLS są preparaty Adihepatonic i Primum hapatic. Działanie tych preparatów dzięki zawartości w nich ekstraktów roślinnych oraz betainy, karnityny i witamin z grupy B sprawia ze dochodzi do pobudzenia aktywności wątroby , działań drenujących i oczyszczających funkcjonowanie komórek wątrobowych.

Schemat sprawdzony w terenie zakłada podawanie naprzemienne Adihepatonic i Primum hapatic od początku niesnosci do co najmniej 40 tygodnia życia .

Jednoczesna dezynfekcja bieżąca w kurniku w oparciu o oprysk Virkonem przynosi oczekiwane rezultaty. Choroba powoli wygasa na kurniku bez dalszych konsekwencji dla stada.

Nie bez znaczenia jest fakt ze mykotoksyny paszowe często prowokujące do wystąpienia  BLS powodują immunusupresję całego organizmu. Oznacza to jego zwiększoną podatność na wszystkie choroby zakaźne a nie tylko BLS.

W okresie kiedy stado jest w okresie dochodzenia do szczytu niesnosci jest ono tym bardziej przeciążone i przez to podatne  w szczególności na zakaźne zapalenie oskrzeli (IB) , rzekomy pomór drobiu (ND) czy zakaźne zapalenie krtani i tchawicy (ILT). Jeżeli immunosupresji będą towarzyszyć  niekorzystne warunki srodowowiska (amoniak, pył, deficyt świeżego powietrza) doprowadzi to do klinicznej postaci jednej z wymienionych chorób (lub kilku). Ważne jest więc aby immunoprofilaktyka tych chorób prowadzona w okresie wychowu stada była wykonana z jak najlepszą starannością co uchroni nas przed złożonym zespołem chorobowych i brakiem zadawalających wyników produkcyjnych.